Tuesday 31 May 2016

उन्हाळी कुमार निर्माण

यावर्षी कुमार निर्माण अंतर्गत ‘उन्हाळी कुमार निर्माण’चा एक भन्नाट प्रयोग करण्यात आला. तुम्हा मुलांसोबतच इतरही मुलांना त्याचा आनंद घेता यावा हे त्याचं मुख्य उद्धिष्ट आहे.

उन्हाळ्याच्या सुट्ट्या सुरु झाल्या झाल्या साधारण सगळीकडे निरनिराळ्या प्रकारच्या शिबिरांची सुरुवात झालेली असते. सुट्ट्यांत आपल्या मनासाखं काहीतरी आपल्याला करायचं असतं. पण या कॅम्प मुळे तसं काही आपल्याला करता येत नाही म्हणून सुट्ट्यांमध्ये आपल्या परिसरात आपल्याला काही भन्नाट करता येईल का हे बघण्यासाठी.. नव्हे असं कही तरी भन्नाट करण्यासाठी यावर्षी उन्हाळी कुमार निर्माणचा प्रयोग करण्यात आला. या उद्देशाने जळगाव जिल्ह्यातील एरंडोल आणि पुणे जिल्ह्यातील शिरूर या ठिकाणी ‘उन्हाळी कुमार निर्माण’चे एकदिवसीय शिबीर आयोजित केले. त्यात आधीच ठरवल्याप्रमाणे मैत्री, उन्हाळा आणि आजी-आजोबा या ३ विषयांवर भर देण्यात आली.  खेळाच्या व चर्चेच्या माध्यमातून दोन्ही गटातल्या मुलांनी अनेक प्रकारचे कृतिकार्यक्रम सुचवले आणि ते सुट्टीत करण्याचे ठरवले. या दोन्ही शिबिरांचा वृत्तांत देत आहोत.

नेचर गट- एरंडोल
१८ एप्रिलला आम्ही (प्रणाली व शैलेश) आणि वर्धिष्णू गटाचा निमंत्रक अद्वैत असे तिघे सकाळी ११च्या सुमारास एरंडोल येथे पोचलो. शिबीर एरंडोल येथील ‘सम्यक स्कूल’ मध्ये होते. आम्ही तिथे पोचलो तेव्हा मुले आमची वाटच पाहत होती. शिबिरासाठी नेचर गटाची ११ मुले जमली होती. मुलांशी आधीच्या भेटीमुळे ओळख झालेली असल्याने ती अगदी मोकळेपणाने बोलत होती. गेल्यानंतर सुरवातीला मुलांसोबत एक खेळ घेतला आणि मग ‘सुट्ट्यांमध्ये आपण काय करू शकतो?’ यावरून गटासोबत चर्चा सुरु करण्यात आली. आधीच ठरवल्याप्रमाणे मुलांनी विशेष करून ‘मैत्री, उन्हाळा आणि आजी-आजोबा’ या आणि इतर विषयांवर बरेच कृतिकार्यक्रम सुचवले व ते कसे करता येतील यावरही चर्चा केली. मुलांनी एकटयाने करता येणारे तसेच गटात करता येतील असे छान कृतिकार्यक्रम सुचवले.


कृतिकार्यक्रम
·       आर. ओ. फिल्टरचे पाणी वाया जातं, ते भांडी,कपडे धुण्यासाठी वापरू शकतो.
·     उन्हामुळे रस्त्यांवरील किंवा गरीब मुलांना त्रास होतो त्यामुळे आपल्याकडे जर जादा चप्लिचे जोड असतील तर आपण ते या मुलांना देऊ शकतो तसेच जमलं तर कपडेही देऊ शकतो.
·       उन्हाळ्यात पशु-पक्ष्यांना सावलीत दाणे आणि पाणी ठेऊ शकतो
·       वापरलेले पाणी फेकण्यापेक्षा झाडांना टाकणे 
·       दुपारी फावल्या वेळात नवनवीन खेळ शोधून काढणे 
·       मित्रांसोबत एकत्र बसून किंवा एकटयाने पुस्तकं वाचणे 
·       घरातील काही कामे शिकणे (स्वैपाक, बाजारातील खरेदी, बँकेची कामे इ.) 
·       आजी-आजोबाना स्वतःच्या हाताने काहीतरी सरप्राईज गिफ्ट बनवून देणे 
·       आजी-आजोबांकडून जुन्या गोष्टी-गाणे ऐकणे व लिहून घेणे 
·       जवळच्या वृद्धाश्रमात जाऊन तिथल्या आजी-आजोबाना भेटणे, त्यांच्यासोबत खेळणे आणि गप्पा मारणे 
·       सुट्टीत नवीन मित्र बनवणे 
·       मित्रांसोबत मज्जा-मस्ती करणे, खूप खेळणे इ. इ.

चर्चेनंतर मुलांनी एका कार्डशीट वर वरील सर्व कृतिकार्यक्रम एकत्रितपणे लिहून काढले आणि आपापल्या वहीतही लिहिले. सुट्ट्यांमध्ये जे काही कृतिकार्यक्रम केले जातील त्याचे अनुभव व शेअरिंग मुलांनी या वह्यांमध्ये लिहिण्याचे ठरवले. शिबिराचा शेवट ‘इहा..’ या खेळाने करावा हे मुलांनी आधीच ठरवल्याने शिबिराचा शेवट ‘इहा..’ या खेळाने झाला.

शिरूर गट
शिरूर येथील डॉ. सोनाली हार्दे आणि त्यांच्या काही मैत्रिणींनी मिळून ३० ते ४० मुलांचा शिरूरमध्ये गट तयार केलाय. हा गट मुलांसाठी संस्कार वर्ग चालवतात व त्या माध्यमातून निरनिराळे उपक्रम करतात. गटातली मुले खूप अॅक्टीव आहेत. तिथल्या मुलांसोबत ‘उन्हाळी कुमार निर्माण’ हा उपक्रम घेतला.

२८ एप्रिलला आम्ही (प्रणाली, शैलेश आणि श्रुती) संध्याकाळी ४ वाजता शिरूरला पोचलो. ४थी ते ५वी च्या वयोगटातील साधारण २२ मुले-मुली जमली होती. मुलांसोबत त्यांचे काही महिला पालक आणि सोनाली ताईंचा मैत्रिणींचा गटही जमला होता. आम्ही तिथे काय करणार आहोत याविषयी मुलांमध्ये खूपच कुतूहल होतं.
सुरवातीला मेमरी गेम घेऊन मुलांशी व कार्यकर्त्यांशी ओळख करून घेतली. मुलांनी खेळाचा खूप आनंद लुटला आणि त्यामुळे ती बऱ्यापैकी खुलली. नंतर मुलांचे ३ गट करून ‘आपण सुट्ट्यामध्ये काय काय करू शकतो?’ यावर प्रत्येक गटात बसून चर्चा केली. नेचर गटाप्रमाणे याही गटात ‘मैत्री, उन्हाळा आणि आजी-आजोबा’ या ३ गोष्टींवर जास्त भर देण्यात आला. चर्चेदरम्यान मुलांनी बऱ्याच गोष्टी सुचवल्या ज्याचे कृतिकार्यक्रम होऊ शकतात. प्रत्येक गटाने सुचवलेले कृतिकार्यक्रम एकत्रितपणे फळ्यावर लिहिले व ते कशाप्रकारे करता येतील यावर चर्चा केली. ही मुले बरीच अॅक्टीव असल्याने त्यांनी खूप चांगले असे कृतिकार्यक्रम सुचवले.

कृतिकार्यक्रम
मित्र-मैत्रिणींनी मिळून फिरायला जाऊन मोठया व्यक्तीच्या मदतीने आकाश दर्शन करणे 
·       आपल्या लहान भावंडासोबत खेळणे तसेच शेजारच्या लहान मुलांसोबत खेळणे 
·       स्वतः पाणी कमी वापरणे व इतरांनाही पाण्याचे महत्व समजावून सांगणे 
·       ओला व सुका कचरा वेगळा करणे 
·       आर. ओ. फिल्टरचे पाणी वाया न जाऊ देता त्याचा वापर करणे 
·       पक्ष्यांसाठी पाणी व धान्य ठेवणे 
·       वापरलेल्या प्लास्टिकच्या बाटल्यांमध्ये रोपे लावणे 
·       सगळ्या मित्रांनी मिळून कागदी पिशव्या बनवणे व त्या स्वतःसोबत घरातल्यांनाही वापरायला सांगणे 
·       घरच्या झाडांना पाणी घालणे 
·       पावसाळ्यात झाडे लावण्यासाठी बिया जमवणे 
·       आपल्या आजी-आजोबांना तसेच शेजारच्या आजी-आजोबांना मदत करणे 
·       आजी-आजोबांना वेळ देणे, त्यांच्यासोबत गप्पा मारणे, त्यांना छानसं पत्र पाठवणे 
·       अनाथ आश्रमास भेट देऊन तिथल्या  मुलांसोबत खेळणे आणि त्यांना पुस्तके भेट देणे 
·       सुट्ट्यांमध्ये आपले छंद जोपासणे 
·       नवीन मित्र बनवणे इ. इ.

नंतर मुलांना घरी स्वतःजवळ ठेवण्यासाठी वह्या दिल्या ज्यात मुलांनी तिन्ही गटांनी सुचवलेले कृतिकार्यक्रम लिहून घेतले. आणि  मुलांनी आम्हाला यातले जे जे काही शक्य होईल ते ते सुट्ट्यांमध्ये करण्याचे प्रॉमिस केले. संपूर्ण वेळ मुलांचा उत्साह खूपच भन्नाट होता.मुलांनी सुचवलेल्या कृतिकार्यक्रमांमध्ये गटाने तसेच एकटयाने करता येणारे कृतिकार्यक्रम होते. नंतर शैलेशने कार्यकर्त्याना एका छोटया अॅक्टीविटीच्या मदतीने कुमार निर्माणची ओळख करून दिली.
मुलांच्या इच्छेप्रमाणे ‘प्रश्न विचारू पुन्हा पुन्हा’ या गाण्याने सेशनचा शेवट झाला. सुरवातीला अनोळखी असलेल्या मुलांनी शेवटी निघताना ‘पुन्हा आमच्याकडे नक्की या’ असं बजावून सांगून आम्हाला आपलसं करून घेतलं. एकूण नवीन मुलांसोबतचा अनुभव खूपच छान होता आणि अर्थातच आम्हालाही नवीन मित्र मिळाले.

दोन्ही गटातील मुलांना ‘उन्हाळी कुमार निर्माण’ ची संकल्पना खूप आवडली. दोन्ही गट जे कृतिकार्यक्रम करणार आहेत त्याचे अनुभव शेअरिंगचे शिबीर जून मध्ये आयोजित करण्यात आले आहे. एकूण सर्वच मुलांचा सहभाग आणि प्रतिसाद खूप उत्साही होता.

2 comments:

  1. We both husband and wife like this concept. Please guide us how we can join with you? We interested to work with you. Please guide us.
    From - Mrs. Sonali and Santosh Mahadev Kadwaikar. Ratnagiri
    Primary teacher

    ReplyDelete
  2. Mr.Santosh Mahadev Kadwaikar - Mobile No. 9860151416
    Mrs.Sonali Santosh Kadwaikar - Mobile No. 8805088015
    Email - sonalikadwaikar@gmail.com

    ReplyDelete